ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ ( 31 Δεκέμβρη 1902-14 Αυγούστου 1954 )

Τον Ιούλιο του 1953, το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών τον καταδίκασε "δις εις θάνατο"(αλλ’ ερήμην, καταδικάστηκαν και οι Νίκος Ζαχαριάδης, Γιώργος Βοντίτσιος (Γούσιας), Βασίλης Μπαρτζώτας κ.ά.)

Μετά την καταδικαστική απόφαση παρέμεινε για μισό περίπου μήνα στο παράρτημα-φυλακή του σανατορίου "Σωτηρία". Tην αυγή της 14ης Αυγούστου του 1954 μεταφέρθηκε στο δάσος του Δαφνιού όπου και εκτελέστηκε επιδεικνύοντας αξιοθαύμαστη καρτερικότητα, ακλόνητη αφοσίωση στο κόμμα και τις ιδέες του αρνούμενος θεία μετάληψη και κάλυψη των ματιών του, τραγουδώντας την "Διεθνή"

Πριν από την εκτέλεση ειπώθηκε ο εξής διάλογος με τον Βασιλικό Επίτροπο του Στρατοδικείου (νυν εισαγγελέας):

• Επίτροπος: Έχεις να εκφράσεις καμιά επιθυμία;
• Πλουμπίδης: Θέλω μόνο να πω ότι υπήρξα τίμιος αγωνιστής.
• Επίτροπος: Δεν έχεις δίκιο. Οι πράξεις σου δεν υπήρξαν τίμιες.
• Πλουμπίδης: Αφήνω τίμιο όνομα με τον τρόπο μου.
• Επίτροπος: Καταλαβαίνω τι θέλεις να πεις. Απευθύνεσαι προς άλλους, οι οποίοι, όμως, σε λάσπωσαν.
• Πλουμπίδης: Δεν πειράζει. Ο Ζαχαριάδης είναι ο πραγματικός αρχηγός μου. Τον υπακούω και τώρα.

Το 1926 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Εξελέγη στην Εκτελεστική Επιτροπή της Δημοσιοϋπαλληλικής Ομοσπονδίας και στη συνέχεια της Πανυπαλληλικής Συνομοσπονδίας.

Το καλοκαίρι του 1935 μετείχε στην αντιπροσωπεία του ΚΚΕ στο 7ο Συνέδριο της Γ’ Διεθνούς στη Μόσχα. Κατά τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου ήταν αρχικά γραμματέας της παράνομης κομματικής επιτροπής της περιοχής Θεσσαλίας και στη συνέχεια της Μακεδονίας.

Το 1938 εκλέγεται μέλος της Κεντρικής Επιτροπής με γενικό γραμματέα τον Γιώργη Σιάντο και στη συνέχεια του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ.
Από το 1946 αναλαμβάνει την καθοδήγηση της παράνομης οργάνωσης του ΚΚΕ στην Αθήνα.

Το 1941 συνέβαλε στην ανασυγκρότηση του ΚΚΕ και στη συνέχεια στην οργανωτική συγκρότηση του ΕΑΜ.
Τον Δεκέμβριο του 1942 εξελέγη μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, στην 2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του κόμματος.

Μετά την Απελευθέρωση, επανεξελέγη από την 11η Ολομέλεια (Απρίλιος 1945) στο νέο Πολιτικό Γραφείο. Δεν εξελέγη, όμως, στο ολιγομελές Πολιτικό Γραφείο μετά την 12η Ολομέλεια (Ιούνιος 1945) και μετά το 7ο Συνέδριο (Οκτώβριος 1945) με Γ.Γραμματέα τότε τον Νίκο Ζαχαριάδη που ήταν δύσπιστος απέναντι του.

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου παρέμεινε στην Αθήνα, όπου ανέλαβε την καθοδήγηση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ με το ψευδώνυμο "Μπάρμπας". Μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου ανέλαβε επικεφαλής της παράνομης κομματικής οργάνωσης στο εσωτερικό.

Ο Νίκος Πλουμπίδης είναι μια από τις πιο ηρωικές και αναμφισβήτητα η τραγικότερη μορφή του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα μας. Θύμα όχι μόνο του μετεμφυλιακού ελληνικού κράτους αλλά και του ίδιου του κόμματος του, της ηγεσίας Ζαχαριάδη, αντιμετώπισε από το πρώτο την κατηγορία της κατασκοπίας και από τους δεύτερους την κατηγορία του προδότη, του χαφιέ, του εχθρού του λαού.
Ο Νίκος Πλουμπίδης, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, είχε οργανώσει την εξέγερση του αθηναϊκού λαού στις 5 Μαρτίου 1943, τη γενική πολιτική απεργία και το παλλαϊκό συλλαλητήριο που ματαίωσε τα σχέδια των Γερμανών και των κουίνσλινγκς να προχωρήσουν σε πολιτική επιστράτευση και να στείλουν Έλληνες εργάτες στη Γερμανία.

Η σύλληψη και η καταδίκη σε θάνατο του φίλου και συντρόφου του Νίκου Μπελογιάννη αποτέλεσε για τον Πλουμπίδη ένα πολύ δυνατό χτύπημα. Για να τον σώσει από το εκτελεστικό απόσπασμα, κάνει την ύστατη προσπάθεια. Με το γράμμα του στου συνηγόρους του Μπελογιάννη, Τσουκαλά και Γαλέο, που δημοσιεύεται στον τύπο, δηλώνει ότι ο ίδιος και όχι ο Μπελογιάννης είναι ο καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ και υπόσχεται να παρουσιαστεί στις αρχές και να δικαστεί αν μετατραπούν οι θανατικές καταδίκες του φίλου και συντρόφου του.
Ο Κούλης Ζαμπαθάς περιγράφει τη συζήτηση, που προηγήθηκε της επιστολής, μεταξύ του ίδιου και του Νίκου Πλουμπίδη.
Τις μέρες που βγήκε η απόφαση ο μπάρμπας ( Νίκος Πλουμπίδης) βρισκόταν κοντά μας. Ένα μεσημέρι με φώναξε και με ρώτησε.
"Θέλω τη γνώμη σου για κάτι. Σκέφτομαι να παρουσιαστώ και να παραδοθώ για να σώσω το Νίκο και την Έλλη. Ο Νίκος είναι αθώος πάνω στο ζήτημα των ασυρμάτων και του παράνομου μηχανισμού. Αρχηγός είναι εγώ. Αν μου εγγυηθούν ότι θα του χαρίσουνε την ποινή του θανάτου, τότε θα παρουσιαστώ.
Εγώ ότι είχα να δώσω στον αγώνα και στον ελληνικό λαό το έδωσα. Λίγη είναι η ζωή μου. Αν τη δώσω για κείνους και για το λαό είναι ότι μπορώ να δώσω για αυτούς. Αυτοί πρέπει να ζήσουν για το Κόμμα μας και για τον ελληνικό λαό".
Δεν άργησα να απαντήσω ούτε και σκέφτηκα πολύ. Ήξερα τον χαρακτήρα του και τούπα τούτα:
"Να σου πω. Ξέροντας τον χαρακτήρα σου και την καρδιά σου, αν σούλεγα όχι μην πας, θα με κακοχαρακτήριζες, θα πικραινόσουν, θα θύμωνες για την παλιανθρωπιά μου, μα θα πήγαινες. Μα η θυσία σου είναι μάταιη. Δεν πρόκειται να χαρίσουνε τη ζωή στο Νίκο παίρνοντας για αντάλλαγμα τη δικιά σου.
Ο Νίκος είναι ο ηγέτης του παρόντος και του μέλλοντος, ο δυνατός ο γερός και ο γεμάτος νιάτα. Εσύ με όλη τη μεγαλοσύνη σου, τους αγώνες σου και τη μεγάλη σου πίστη στα ιδανικά μας και την πείρα σου, για αυτούς δεν είσαι τίποτα όσο ο Νίκος. Ξέρουνε την υγεία σου, ξέρουνε πως η καρδιά σου κρέμεται από μια κλωστή. Σ' έχουνε ξοφλημένο. Για αυτό δε θα σε δεχτούνε. Πάντως κάνε ότι σκέφτεσαι για να τους σώσεις. …. Ωστόσο άφησε με σε παρακαλώ να σου πω κάτι. Είσαι βέβαιος ότι αυτό που σκέφτεσαι θα το εγκρίνει η ηγεσία του Κόμματος;"
Με κοίταξε στα μάτια. Ανασηκώθηκε κάπως στο μαξιλάρι, μια και βρίσκονταν ξαπλωμένος στο ντιβάνι και μου απάντησε
"Καλά. Αυτοί κει πάνω είναι ηγεσία. Εμείς εδώ τι είμαστε; Όχι. Θα το κάνω. Θα το κάνω για να τους σώσω".
(Κούλης Ζαμπαθάς: Νίκος Μπελογιάννης-Νίμος Πλουμπίδης, εκδόσεις Δωρικός)

Η επιστολή του Ν. Πλουμπίδη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Προοδευτική Αλλαγή" στις 16 Μαρτίου (1952) όπου μεταξύ τον άλλων:
"1. Καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚ, ήμουν εγώ και όχι ο Μπελογιάννης. Για αυτήν μου την ιδιότητα και τις πράξεις μου αναλαμβάνων μόνος μου τις ευθύνες.
Ύστερα από την δήλωση μου αυτή κάθε επιμονή για την εκτέλεση του Μπελογιάννη είναι ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΗ, ΑΔΙΚΗ και ολοφάνερα ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ πράξη.
2. Για να νομισθεί ότι κάνω τον παληκαρά εκ του ασφαλούς ΥΠΟΣΧΟΜΑΙ να παρουσιαστώ στις αρχές και να δικαστώ αν μετατραπούν οι θανατικές καταδίκες του φίλου μου και συντρόφου μου Ν. Μπελογιάννη. Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ.

Υ.Γ. Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον γραφικό μου χαρακτήρα. Εντούτοις για το γνήσιο της επιστολής, προσθέτω τα δακτυλικά μου αποτυπώματα. Αθήνα 12-3-1952."
 

Δύο ημέρες μετά τη δημοσίευσή της ο Γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης διέψευσε την επιστολή ως πλαστό κατασκεύασμα της Ασφάλειας, ισχυριζόμενος ότι ο Πλουμπίδης νοσηλεύεται στο εξωτερικό. Με την κίνησή του αυτή επέτρεψε την εκτέλεση Μπελογιάννη.
 

Μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη, συνελήφθη στις 25 Νοεμβρίου 1952, και ο Πλουμπίδης. Στις 27 του μηνός ο κομματικός ραδιοφωνικός σταθμός "Ελεύθερη Ελλάδα", εγκαταστημένος πια στο Βουκουρέστι, άρχισε να μεταδίδει ότι ήταν από δεκαετίες χαφιές της Ασφάλειας, πράκτορας του εχθρού στις γραμμές του κόμματος.
Το Π.Γ. της Κ.Ε. στις 25 Ιουλίου 1952 τον είχε διαγράψει από μέλος του ΚΚΕ. (Του Χρήστου Καϊστριώτη.)

Λίγους μήνες πριν εκτελεστεί έγραψε το τελευταίο γράμμα του στη γυναίκα του Ιουλία.
"Δεν ξέρω αν φτάσουν στην εκτέλεση και γιατί η διεθνής και εσωτερική κατάσταση δε το σηκώνει και γιατί η μη εκτέλεση τους συμφέρει για να διαιωνίζεται η σύγχυση αν είμαι χαφιές ή όχι. Δε βρίσκω άλλη λύση από το να με αποκηρύξεις. Να πάρεις διαζύγιο σε βάρος μου για οποιαδήποτε λόγο. Ακόμα το παιδί μας να μη φέρει το όνομα μου, αλλά το δικό σου, είτε σιωπηρά είτε υιοθετημένο απ' τα παιδιά.
Τέλος δέχομαι ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ αποφασίσετε αρκεί να μη θίγεται το κόμμα. Μη διστάσετε στην απόφαση σας από συναισθηματισμούς ή από το αν πονέσω"

Επίσης από από τις φυλακές του σανατορίου της "Σωτηρίας" όπου βρίσκεται την άνοιξη του 1954, άρρωστος από φυματίωση, ο Πλουμπίδης επικοινωνεί με τον έξω κόσμο με σημειώματα που καταφέρνει να στέλνει παράνομα στον κουνιάδο του Δημοσθένη Α. Παπαχρίστου. Σε ένα από τα σημειώματα αυτά αναφέρεται στον Άρη Βελουχιώτη. 
Παρακάτω παραθέτω το γράμμα του Νίκου Πλουμπίδη:
 

Γράμμα για τον Άρη Βελουχιώτη

Κλάφτε βουνά μ’ της Ρούμελης κλάφτε τον καπετάνιο. Τον Άρη τον σκοτώσανε τον Άρη τον σκοτώσανε τον Άρη Βελουχιώτη.

Που ’ταν της Πίνδου σταυραητός Που ’ταν της Πίνδου σταυραητός της Ρούμελης σαΐνι και του ΕΛΑΣ ο αρχηγός ο πρώτος καπετάνιος.

Με μπαμπεσιά τον σκότωσαν με μπαμπεσιά τον σκότωσαν του πήραν το κεφάλι. Μα εκείνος ζει απέθαντος Μα εκείνος ζει απέθαντος μες στις καρδιές των φίλων των φίλων και αλύτρωτων.

Χθες το βράδυ μου ’ρθε στο μυαλό μου η εικόνα του Άρη Βελουχιώτη. Άρχισα να τραγουδάω τα παραπάνω λόγια με το σκοπό του τραγουδιού του Κατσαντώνη, "Βαστάτε Τούρκοι τ’ άλογα".
Πριν λίγη ώρα ξαναθυμήθηκα τα χθεσινά και ξανατραγούδησα. Γι’ αυτό, χωρίς να κάνω τον ποιητή και τον μουσουργό, έγραψα τα παραπάνω λόγια σαν μνημόσυνο στο φίλο μου τον Άρη.
Με τον Άρη ήμασταν καλοί φίλοι και είχε δουλέψει κάτω από την καθοδήγησή μου όταν ήταν μόνο Θανάσης Κλάρας. Το καλοκαίρι του 1937 δραπέτευσε μέσα από το δικαστήριο και τότε τον πήρα εγώ στο δικό μου σπίτι για ένα μήνα και τον άλλο κάθισε στον Σκλάβαινα. Τότε μου διηγήθηκε όλη του τη ζωή και τα καλά της και τα κακά της. Από τότε τον είδα μόνο δύο φορές και για λίγη ώρα το Γενάρη του 1945. Τη μια στη Θήβα και την άλλη στα Τρίκαλα.
Μετά την ανταρσία του ΑΡΗ ενάντια στο κόμμα συμφώνησα να τιμωρηθεί ΟΧΙ όμως και να χτυπηθεί, όπως χτυπήθηκε. Σήμερα η συμφωνία της Βάρκιζας χτυπήθηκε επίσημα από το κόμμα, όμως η μνήμη του Άρη ΔΕΝ αποκαταστάθηκε, ενώ έπρεπε να αποκατασταθεί σαν πολιτική ενέργεια. Αν ζήσω και μπορέσω και γράψω θα αποκαταστήσω τη μνήμη του ΑΡΗ, όχι γιατί ήταν φίλος μου, αλλά γιατί υπήρξε κεφάλαιο και σταθμός στην ιστορία του λαϊκού επαναστατικού κινήματος ανεξάρτητα από τα λάθη του κλπ.

Ν. Μάρτης 1954

Το γράμμα περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Δημοσθένη Α. Παπαχρίστου "ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ, ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ – Γράμματα από τη φυλακή 1953- 1954", Εκδόσεις ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ, 1998.

Ο Νίκος Πλουμπίδης λίγο πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος, στις 14 Αυγούστου του 1954, δήλωσε στο βασιλικό επίτροπο:"Υπήρξα τίμιος αγωνιστής, πάλεψα για το καλό του λαού και για το κόμμα μου. Αφήνω στο γιο μου φεύγοντας ένα τίμιο όνομα".

Έπεσε νεκρός φωνάζοντας φωνάζοντας "Ζήτω η Ελλάς, ζήτω το ΚΚΕ".

Ο Λευτέρης Ελευθερίου, διευθυντής τότε του ραδιοφωνικού σταθμού "Ελεύθερη Ελλάδα" περιέγραψε ως εξής την αντίδραση του Ζαχαριάδη στην είδηση της εκτέλεσης:

Στο ραδιοφωνικό σταθμό είχαμε πάρει τον Τύπο των Αθηνών και είδαμε τη φωτογραφία του αιμόφυρτου νεκρού συντρόφου μας μετά την εκτέλεση του. Αμέσως μετά έγραψα στο Ζαχαριάδη και του έλεγα:
"Σύντροφε Νίκο, πήραμε τον Τύπο των Αθηνών και είδαμε τη φωτογραφία του εκτελεσμένου Πλουμπίδη. Και τώρα τι θα πούμε;"
Απάντησε με τα εξής λόγια:
"Σύντροφε Λευτέρη, θα πούμε ότι η εκτέλεση είναι εικονική και ότι ο Πλουμπίδης βρίσκεται στην Αμερική". 

Νίκος Πλουμπίδης. Ντοκουμέντα, Δημοσθένης Α. Παπαχρίστου.

Μετά τη διαγραφή του Ζαχαριάδη (7η Ολομέλεια, 18 – 24 Φεβρουαρίου 1957) ανέλαβε κομματική επιτροπή να διερευνήσει την υπόθεση. Βάσει του πορίσματός της, της 23ης Νοεμβρίου 1957, η 9η Ολομέλεια του ΚΚΕ το 1958 αποφάσισε αποκατάσταση της μνήμης του Πλουμπίδη.
Τον Νοέμβριο του 1957, συντάχτηκε και κατατέθηκε από αρμόδια Επιτροπή του Τμήματος Στελεχών της ΚΕ του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον ταξίαρχο του ΔΣΕ Ηλία Ρούνη, ένα σημαντικό πόρισμα για την Υπόθεση Πλουμπίδη. Στο πόρισμα αυτό, με τίτλο "Πόρισμα Εξέτασης της κομματικής υπόθεσης του Πλουμπίδη Νίκου ή Μπάρμπα", διαπιστώνεται πέρα από κάθε αμφιβολία, με πλήθος στοιχεία από τα κομματικά αρχεία του ΚΚΕ, ο συνειδητά συκοφαντικός, μεθοδευμένος και με ιδιοτελή κίνητρα χαρακτήρας της κατηγορίας που απηύθυνε η ζαχαριαδική ηγεσία ενάντια στον Πλουμπίδη.
Το Πόρισμα Ρούνη, όπως και ένα ανάλογο αλλά λιγότερο αναλυτικό πόρισμα που συντάχτηκε τότε από τους Βατουσιανό και Κωτούζα, ανώτερα επίσης στελέχη του ΚΚΕ, παραμερίστηκε από την ηγεσία Κολιγιάννη, που προτίμησε να κουκουλώσει τα πράγματα, και δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Το δημοσίευσε για πρώτη φορά το περιοδικό Μαρξιστική Σκέψη, στο πρώτο του τεύχος το 2011 και περιέχεται στις σελ. 39-74 του περιοδικού.
 

Ως επίλογο, αξίζει να αναφερθώ στη νηφάλια κρίση του Μπελογιάννη για τον Πλουμπίδη, όπως παρατίθεται σε Έκθεση του Σταθά. Αναφερόμενος στην εμπιστοσύνη που έδειχνε ο Μπελογιάννης στον Πλουμπίδη και τις δικές του επίμονες προσπάθειες να τον πείσει ότι ήταν χαφιές, ο Σταθάς παραθέτει την απάντηση του Μπελογιάννη: "Δεν μπορεί, βρε αδελφέ, να 'ναι χαφιές, έχει τραβήξει τόσα, δεν γίνεται" (βλ. το "Πόρισμα των Κωτούζα-Βατουσιανού", Δ. Παπαχρίστου.)

Σε αυτή τη λακωνική απάντηση δεν αντανακλάται μόνο το ήθος και η ακεραιότητα του Μπελογιάννη. Γίνεται επίσης έκδηλη η διαφορά ανάμεσα στον πραγματικό, προικισμένο με κρίση, πολιτικό ηγέτη, και τους κατά φαντασία "επαναστάτες" και "αρχηγούς", των οποίων η κοντόφθαλμη μεγαλομανία αμαύρωσε τα κομμουνιστικά ιδανικά, στοιχίζοντας εκατόμβες στο κίνημα.

Βέβαια, "ο Πλουμπίδης τελικά αποκαταστάθηκε αλλά, στην ουσία, ούτε έως σήμερα έχει αποκατασταθεί.
Δεν είναι αποκατάσταση αυτή που έγινε.
Αποκατάσταση σημαίνει να χυθεί φως σε όλη την υπόθεση:
Γιατί; Ποιοι; Πώς; Απάντηση δεν έχει δοθεί" (μαρτυρία Έλλης Παππά).