ΚΙΛΕΛΕΡ, 1910: Η εξέγερση της αγροτιάς.

Οι κολίγοι σε δίκαιο και ηρωικό αγώνα ενάντια στους τσιφλικάδες. 

Είναι γνωστό πως το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα, δηλαδή η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και το μοίρασμά τους στους αγρότες, δε λύθηκε μετά την Επανάσταση του 1821, αλλά μετατέθηκε για έναν αιώνα μετά, ενώ στη Θεσσαλία έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας οι κολίγοι της Θεσσαλίας είχαν τη  φυσική εξουσία (χωρίς αυτή να στηρίζεται πάντα σε πραγματικό δικαίωμα)της γης που καλλιεργούσαν, των οικιών και τον βοσκότοπων και δεν επιτρεπόταν να εκδιωχθούν από αυτή, ενώ σε αντάλλαγμα οι τσιφλικάδες είχαν το δικαίωμα της είσπραξης των προσόδων επί των μεγάλων εκτάσεων.

Το 1881 πριν και κατά τη περίοδο της προσάρτησης της Θεσσαλίας (Η Θεσσαλία προσαρτήθηκε στην Ελλάδα το 1881, ύστερα από την υπογραφή ειδικής σύμβασης ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις και την Τουρκία, στο πλαίσιο του Συνεδρίου του Βερολίνου), οι Τούρκοι φεουδάρχες πούλησαν τις εκτάσεις γης σε Έλληνες εμπόρους της Κωνσταντινούπολης οι οποίοι αποδείχθηκαν χειρότεροι δυνάστες. Σε αντίθεση με το οθωμανικό, το αστικό νομοθετικό πλαίσιο του ελληνικού κράτους στερούσε από τις καλλιεργητικές συμβάσεις τον ισόβιο και κληρονομικό χαρακτήρα τους και επέτρεπε τον εκδίωξη των αγροτών.
Πλέον οι κολίγοι είχαν ιδιαίτερα δυσβάσταχτες  οικονομικές υποχρεώσεις. Έπρεπε να δίνουν στο τσιφλικά (όπως γράφει ο Δ. Μπούσδρας στο βιβλίο του: 

"Η Απελευθέρωσις των Σκλάβων αγροτών" σελ. 1-2) Το τρίτον ή το ήμισυ των παραγομένων καρπών, ενοίκιον διά την βοσκήν των κτηνών, μέγαν αριθμόν ορνίθων και αμνών, ικανήν ποσότητα τυρού, βουτύρου, καυσοξύλων, αιγών, πεπονιών, χόρτου και αχύρου, να στέλλωσιν εν θήλυ μέλος, ίνα ζυμώνη και ψήνη το ψωμί της επιστασίας, λείψανον του δικαιώματος της πρώτης νυκτός. Οι τσιφλικούχοι εξουσίαζον το σώμα των γυναικών και των θυγατέρων των κολίγων… Κατώκουν εις τρώγλας και πολλοί συνέτρωγον εν την αυτή φάτνη με τους όνους των, θνήσκοντες δε, και με αιμάσσουσαν καρδίαν, ητένιζον τα πέριξ της κλίνης του θανάτου τέκνα των, διότι τα εγκατέλειπον άστεγα… Οσάκις δε υπεδέχοντο τον αφέντην επισήμως, γονυπετείς, εσύροντο, εκτύπων το χώμα με το μέτωπον τρεις φορές και εφίλουν τον αριστερόν πόδα του. Γενικώς δε ειπείν αι μεγάλαι πιέσεις, αι εξαθλιώσεις και αι αφόρηται ταπεινώσεις δίκην μαστιγίου, έπληττον τα νώτα και είχον κάμει τους χωρικούς δέκτας ενός επαναστατικού ευαγγελίου….
Οι αγρότες αντέδρασαν έντονα αλλά ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν αρνητικός στις απαιτήσεις τους για την απαλλοτρίωση της γης που οδήγησε σύντομα σε πιο οργανωμένες δράσεις με κατάληξη τα γεγονότα της 6ης Μάρτη του 1910. 

Μπορεί να έχουν περάσει τόσα χρόνια από την αγροτική εξέγερση στο Κιλελέρ, που σημειώθηκε στις 6 Μάρτη του 1910, αλλά διατηρεί τη σημασία της σαν σημείο αναφοράς και για το σήμερα.

Σήμερα, οι μικρομεσαίοι αγρότες αντιμετωπίζουν καινούργια οξυμένα προβλήματα και τον κίνδυνο να ξεκληριστούν από τη γη τους. 

Όμως το Κιλελέρ μένει εκεί, φάρος φωτεινός για να τους δείχνει το δρόμο της νίκης. 

Αυτό συμβαίνει γιατί ήταν μία βαθιά και ριζωμένη στην κοινωνία, συλλογική διεκδίκηση του αγροτικού κόσμου για το μοίρασμα των τσιφλικιών της Θεσσαλίας, που επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές.

Η κατάσταση άλλαξε δραματικά στην αυγή του 20ου αιώνα, με την ίδρυση των πρώτων αγροτικών συλλόγων σε Λάρισα, Καρδίτσα και Τρίκαλα.Η πρώτη πράξη συνειδητοποίησης των αγροτών ήταν να δημιουργήσουν δικές τους οργανώσεις. Έτσι φτιάχτηκε στην Καρδίτσα, αρχικά, ο Γεωργικός Σύλλογος και στη συνέχεια ακολούθησε η δημιουργία αντίστοιχων συλλόγων στη Λάρισα και τα Τρίκαλα. 

Οι κολίγοι υιοθέτησαν σύγχρονες μορφές πάλης (μαζικές κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια στις μεγάλες πόλεις, ψηφίσματα σε Κυβέρνηση, Βουλή και Βασιλιά κ.ά.).    
Στο Κιλελέρ η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα από τα πυρά της χωροφυλακής, ενώ ακολούθησαν και διώξεις εναντίον των εξεγερμένων κολίγων.

 

Μετά το μακελειό της 6ης Μάρτη του 1910 το παρακάτω ψήφισμα στάλθηκε τηλεγραφικώς στην Αθήνα, στην κυβέρνηση και τη Βουλή:

"Απας ο γεωργικός λαός Λαρίσης συνελθών πανοικεί σήμερον Λάρισαν ίνα εκφράση βαθύν πόνον και πικρόν παράπονον διά την μη υποβολήν και επιψήφισην του νόμου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και προικοδοτήσεως γενναιοτέρας του Γεωργικού Ταμείου

Α π α ι τ ε ί

α) Την άμεσον επιψήφισιν του νομοσχεδίου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και διανομήν των Ζαππείων κτημάτων.

β) Την γενναιοτέραν προικοδότησιν του γεωργικού ταμείου διά της διαθέσεως του όλου φόρου των αροτριώντων κτηνών και παντός ό,τι νομίζει η Κυβέρνησις καλύτερον.

γ) Εκφράζει την βαθείαν λύπην και οδύνην του διά την εκ μέρους των αρχών της Πολιτείας άδικον επίθεσιν κατά του φιλησύχου και νομοταγούς λαού, ης θύματα υπήρξαν άοπλοι και λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας." 

Πολύτιμη σπορά ιδεών έκανε στον αγροτικό κόσμο ο Μαρίνος Αντύπας, που δολοφονήθηκε τη νύχτα 9 προς 10 Μάρτη του 1907.  

Η δολοφονία του Μαρίνου Αντύπα από όργανο των τσιφλικάδων το 1907,(το όνομα του ήταν Ιωάννης Κυριακός έμπιστος επιστάτης του μεγαλοτσιφλικά Σλήμαν) χαλύβδωσε το αγωνιστικό τους φρόνημα.

"Τας ανωτέρω ιδέας προσπαθώ να φυτεύσω εις την ψυχήν των χωρικών, διά να γίνωσι μίαν ημέραν ελεύθεροι - ήδη είναι είλωτες – και επειδή η εργασία αύτη απαιτεί οικονομικήν ευρωστίαν - οιονεί λίπασμα διά το φυτόν – διά τούτο προσπαθώ το κατά δύναμιν ν’ αφαιρεθώσιν από τα κακώς κτηθέντα δικαιώματα των τσιφλικιούχων, διά να δωθώσιν εις τους αδίκως εξ αυτών απογυμνωθέντας χωρικούς… Φρονώ ότι το δίκαιον είναι εκεί όπου το συμφέρον των πολλών και όχι των ολίγων, επομένως μεταχειρίζομαι τας δυνάμεις μου υπέρ της εξαφανίσεως του τσιφλικιού και της πλήρους ανεξαρτησίας του καλλιεργητού."

Μαρίνος Αντύπας

 Να θυμηθούμε χωριανοί απόψε τον Αντύπα,

το φάγανε σαν το σκυλί οι παλιοτσιφλικάδες, το φάγανε σαν το σκυλί οι τύραννοι φονιάδες. Κλαίγανε οι κολλήγοι, το φονικό τους τάραξε, πέρασαν τόσο χρόνια και μόνο ο αφέντης άλλαξε, καβάλα στ' άλογά σας, πάρτε τη γη δικιά σας. Να θυμηθούμε χωριανοί του Κιλελέρ το αίμα, το χύσανε σαν το κρασί οι παλιοτσιφλικάδες, το χύσανε σαν το κρασί οι τύραννοι φονιάδες. Κλαίγανε οι κολλήγοι, το φονικό τους τάραξε, πέρασαν τόσο χρόνια και μόνο ο αφέντης άλλαξε, καβάλα στ' άλογά σας, πάρτε τη γη δικιά σας.