Σήμερα γίνηκες πιο σύντροφος, σύντροφε "Ο Αλέξης" Από τη συλλογή Πέτρινος Χρόνος (Μακρονησιώτικα) - Γιάννης Ρίτσος

Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει τον "Αλέξη" στη Μακρόνησο όπου ο ποιητής μεταφέρεται ως εξόριστος το 1949.

O Γιάννης Ρίτσος με συντρόφους του στη Μακρόνησο.

Τα Μακρονησιώτικα γράφτηκαν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1949 στη Μακρόνησο στο Δ’ Τάγμα Πολιτικών Εξορίστων, πριν ακόμα μεταφερθεί  στο Β’ Τάγμα, πριν ακόμα ζήσει όλη τη φρίκη της Μακρονήσου και φυλάχτηκαν, με τη βοήθεια των συντρόφων, θαμμένα στο χώμα μέσα σε σφραγισμένα μπουκάλια.

(είχε προηγηθεί τον προηγούμενο χρόνο 29 Φλεβάρη - 1 Μάρτη 1948 η σφαγή της Μακρονήσου αριστερών στρατιωτών, ένα από τα πλέον φρικιαστικά εγκλήματα της περιόδου του Εμφυλίου Πολέμου, με περισσότερους από 300 νεκρούς. Για το έγκλημα αυτό οι πάντες από το επίσημο κράτος σιώπησαν και σιωπούν).

(Δέσμευση να κάνω μία ξεχωριστή ανάρτηση για το έγκλημα αυτής της σφαγής).  

Από εκεί τα διέσωσε ο Μάνος Κατράκης, παίρνοντας τα μαζί του όταν μεταφέρθηκε τον Ιούλη του 1950 στον Αη Στράτη.

Στη φοβερή Μακρόνησο, κάθε μέρα είναι και μια δοκιμασία. Βασανιστήρια, αγγαρείες, σωματικές τιμωρίες, ψυχικές πιέσεις. 

Καμιά φορά, η βαριά ατμόσφαιρα στο στρατόπεδο γίνεται ακόμα πιο βαριά όταν πληροφορούνται το θάνατο των συντρόφων τους.

Η νύχτα αυτή μπορεί να μην έχει το τέλος που όλοι μαζί ονειρεύτηκαν. 

Οι εκτελέσεις συνεχίζονται από τα στρατοδικεία, ο εμφύλιος βρίσκεται  στις τελευταίες μέρες του και εκεί στη Μακρόνησο η τραγική ατμόσφαιρα αποτυπώνεται στο ποίημα "ο Αλέξης"
Παρακάτω ολόκληρο το ποίημα (οι στίχοι με κόκκινα γράμματα είναι αυτοί που μελοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος) 

"Ο Αλέξης"

Ο Αλέξης ήταν ήσυχος
Όπως εκείνος πούχει κάνει πάντα το καθήκον του.
Όταν πλάγιαζε κοιμόταν αμέσως
όπως εκείνος πούχει κάνει το καθήκον του.
Δυο χοντρές χωματένιες πατούσες
έμεναν έξω απ’ την κουβέρτα
και τότες τα πλατάνια της σιγουριάς
Φύτρωναν μεσ’ στη νύχτα.
(Και τότε μεγάλα πλατάνια κι ευκάλυπτοι
φύτρωναν μες στη νύχτα)
Όταν λέγαμε, Αλέξη, τ’ όνομά σου
ήτανε σα να λέγαμε αύριο θάχει λιακάδα.

Τι ήσυχος που ήσουν, Αλέξη, 
νύχτα-νύχτα σε ξύπνησαν, σύντροφε
δεν πρόφτασες καλά καλά να δέσεις το μπόγο σου
δεν πρόφτασες να δέσεις τις αρβύλες σου. Προσέχαμε
σα δρασκελούσες την πόρτα του αντίσκηνου
τόνα κορδόνι σου λυμένο σέρνονταν στο χώμα. Φοβηθήκαμε,
μη και σκοντάψεις, σύντροφε. Κατάλαβες
και χαμογέλασες. Χαμογελάσαμε.

Α, ναι, δεν ήταν φόβος να σκοντάψεις
εσύ ποτέ δε σκόνταψες στη ζωή σου.
Δρασκέλησες την πόρτα
κρατώντας την καρδιά σου στην παλάμη σου
σαν ένα μεγάλο κλειδί να ξεκλειδώσεις τον ήλιο.

Πάνου στο ξύλινο κρεβάτι σου έμεινε
ένα κομμάτι ψωμί κι ή τσατσάρα σου.
Και κείνο το λυμένο σου κορδόνι
σέρνεται ακόμη ολόγυρα στην έγνοια μας
όπως σέρνεται η λύπη στην ψυχή μας. Δε φοβόμαστε.

Σε πήρανε για το Στρατοδικείο
κι από κει για το θάνατο, σύντροφε,
κι από κει για να γυρίσεις πίσω σ’ όλες τίς καρδιές
σ’ όλη τη ζωή, σ’ όλα τα μάτια, σ’ όλα τα δέντρα, σύντροφε
Γι’ αυτό είσαι τόσο πικραμένος
τόσο χαρούμενος
Τόσο σίγουρος
ένα άστρο αναβοσβήνει μες στα μάτια σου
αυτό το κόκκινο άστρο που ποτέ δε μας ξεχνάει.

Σήμερα γίνηκες πιο σύντροφος, σύντροφε.

Πάρε μαζί σου τα δυο τελευταία μας τσιγάρα
δεν έχουμε άλλο — μόνο την καρδιά μας, σύντροφε
πάρε τα δυο τσιγάρα μας
τόνα για σένα τ’ άλλο για τον χάροντα
θαν τ’ ανάψετε με το ίδιο σπίρτο μπρος στο μεγάλο τοίχο
θα κουβεντιάσετε ήσυχα σα δυο σωστοί άντρες
για τις χτεσινές παρελάσεις
για τις αυριανές παρελάσεις
για τα καθήκοντα των κομμουνιστών
για την παγκόσμια λευτεριά
θα κουβεντιάσετε ήσυχα
εσύ κι ο χάροντας
σα δυο παλιοί ακροναυπλιώτες
ώσπου να τελειώσετε το τσιγάρο σας
ώσπου ν’ ακουστεί η ομοβροντία
κόβοντας στη μέση την κουβέντα σας
και την καρδιά μας.

Εσύ το ξέρεις, σύντροφε,
πως εμείς θα συνεχίσουμε την καρδιά σου και το έργο σου
γι’ αυτό είσαι τόσο σίγουρος
τόσο ήσυχος
τόσο χαρούμενος.

Και μεις είμαστε χαρούμενοι, σύντροφε. Δεν κλαίμε.
Όχι, σύντροφε. Κλαίμε. Δεν το κρύβουμε.
Γιατί ’μαστε κομμουνιστές, και σ’ αγαπάμε, σύντροφε,
και θα λείψεις απ’ τον αγώνα μας, και θα μάς λείψεις.
Όσο κι αν είσαι μέσα μας και δίπλα μας θα μάς λείψεις,
θα μάς λείψουν τα μάτια σου
που ήταν σα δυο γαλάζια παράθυρα ανοιγμένα στο βάθος του διαδρόμου της πίκρας
και θα μάς λείψει το χαμόγελό σου
που ήταν σα μια σημαία στο μπαλκόνι τού φτωχομαχαλά
και κείνα τα χέρια σου τα δυνατά μαζί και ντροπαλά
πούχαν μια βιαστική και σιωπηλή κίνηση
σα να τοιχοκολλούσαν μες στη νύχτα μιαν αφίσα της Επανάστασης.

Είμαστε πικραμένοι σύντροφε, δεν το κρύβουμε
και το Κόμμα πικραίνεται — κι ας φαίνεται έτσι σοβαρό κι αμίλητο
κι είναι πιότερο σοβαρό το Κόμμα σήμερα — για να μην κλάψει, σύντροφε
καθώς τακτοποιεί την αλέκιαστη κομματική σου ταυτότητα στο αρχείο των ηρώων τού Λαϊκού Αγώνα.

Σήμερα γίνηκες πιο σύντροφος, σύντροφε.
Σήμερα γίναμε πιο σύντροφοι, σύντροφε.
Γειά σου σύντροφε. Κοιμήσου ήσυχος
έτσι με τις αρβύλες σου — έτσι με το λυμένο σου κορδόνι
ήσυχος όπως εκείνος πούχει κάνει το καθήκον του
ήσυχος — μη φοβάσαι, σύντροφε
και μεις θα κάνουμε το καθήκον μας.

Και μεις είμαστε χαρούμενοι, σύντροφε.

Κοίταξέ μας - δεν κλαίμε.

Όχι σύντροφε. Κλαίμε.

Δεν το κρύβουμε.

Γιατί 'μαστε κομμουνιστές,

και σ' αγαπάμε,σύντροφε,

και θα λείψεις απ' τον αγώνα μας,

και θα μας λείψεις.